του Θανάση Μήνα
Η Τριλογία της Γλασκώβης του Malcolm Mackay είναι η μπαλάντα του επαγγελματία δολοφόνου Κάλουμ ΜακΛιν. Τους αρμούς της αφήγησης συναρθρώνουν τα μυθιστορήματα Ο αναγκαίος θάνατος του Λιούις Γουίντερ (2013), Πώς ένας εκτελεστής λέει αντίο (2016) και Όταν η βία πλησιάζει (2017), όλα από τις εκδόσεις Πόλις, σε προσεγμένες μεταφράσεις της Άλκηστις Τριμπέρη.
Η μαθητεία του δολοφόνου
Στο πρώτο μυθιστόρημα παρακολουθούμε την ανάδειξη του εκτελεστή Κάλουμ ΜακΛιν. Ταλέντο από τα λίγα στη δουλειά του. Επαγγελματίας, αντάξιος του Joss (Jean Paul Belmondo) στην ομώνυμη ταινία του Georges Lautner (1981).
Ο ΜακΛιν πορεύεται μόνος. Δεν επιλέγει στρατόπεδο. Μένει αρχικά ουδέτερος στη διαμάχη των αφεντικών του εγκλήματος της Γλασκώβης, του kingpin Πίτερ Τζέιμσον, του γερασμένου Άλεξ ΜακΆρθουρ, και του ανερχόμενου Σαγκ Φράνσις (όνομα εμπνευσμένο ίσως από τον gangster Suge Knight και τους πολέμους του hip hop).
Ο Τζέιμσον θέλει οπωσδήποτε τον ΜακΛιν στο τσούρμο του. Βρίσκει την αφορμή για να του προσφέρει ένα γενναιόδωρο συμβόλαιο: να καθαρίσει για πάρτη του τον μικρέμπορο ναρκωτικών Λιούις Γουίντερ. Ο Μακλιν δέχεται. Χρειάζεται τα λεφτά. Φευ! Ανήκει πλέον στον Τζέιμσον, που του αναθέτει και άλλες δουλειές. Η συνθήκη αυτή προδιαγράφει την εξέλιξη της Τριλογίας. Ο ΜακΛιν αρχίζει να ασφυκτιά. Δεν τον τρομάζει, αρχικά, το επάγγελμά του, αλλά η υποτέλεια στον Τζέιμσον, και στο σημείο αυτό ο ΜακΛιν προσομοιάζει στον χαρακτήρα που υποδύθηκε ο Steve McQueen στο The Getaway του Sam Peckinpah. Θέλει να την κάνει.
Η απουσία της πόλης
Τίποτα δεν φαίνεται να συνδέει τον ήρωα με την πόλη του. Η Τριλογία της Γλασκώβης προκρίνει μια αφήγηση κλειστών χώρων. Οι κεντρικοί χαρακτήρες, πληρωμένοι δολοφόνοι ή γενικά μέλη συμμοριών, κινούνται κατά κανόνα τη νύχτα. Το σκηνικό συνθέτουν στενάχωρα διαμερίσματα και άμορφα νυχτερινά club, όπως αυτό όπου στεγάζεται το αρχηγείο του Τζέιμσον και όπου γίνονται τα νταραβέρια.
© Rob Cartwright Photography
Ο συγγραφέας προτιμά την αφαίρεση και την υπαινικτικότητα. Οι εξωτερικές περιγραφές είναι εξαιρετικά μετρημένες. Κανένα τοπόσημο. Καμία αναφορά στο ποτάμι (Clyde) και στις βιομηχανικές πολίχνες που συγκρότησαν τον αρχικό πολεοδομικό σκελετό της πόλης ή στις εργατικές γειτονιές που απλώνονται περιμετρικά του κεντρικού σταθμού του Tube. Μόνο μια κάπως ασαφής νύξη στις «νεόδμητες συνοικίες» της Γλασκώβης, δηλ. στα projects (στο πρότυπο της τηλεοπτικής σειράς The Wire), κάπου στο μέσο του τελευταίου μέρους της Τριλογίας. Καμία επίσης σημειολογική αναφορά σε σχέση με την κουλτούρα της πόλης ή με την πλούσια τοπική μουσική σκηνή (από τους Jesus & Mary Chain και τους Primal Scream ως τον Jackie Leven και τους Belle & Sebastian), ούτε καν μια υπόμνηση του Old Firm, του αρχετυπικού ποδοσφαιρικού ντέρμπυ: Celtic vs The Zombies (aka Glasgow Rangers).
Η πόλη πιστεύω ότι απουσιάζει σκόπιμα. Σε αντίθεση με άλλους συγγραφείς του αστυνομικού/νουάρ αφηγήματος, που διερευνούν τη μικροϊστορία του τόπου τους (ο Καμιλέρι και η Σικελία, ο Μονταλμπάν και η Βαρκελώνη, ο Ράνκιν και το Εδιμβούργο κ.ο.κ.), ο McKay κυρίως ενδιαφέρεται για τους χαρακτήρες του. Η Τριλογία της Γλασκώβης είναι εσωτερικό κείμενο, κλειστοφοβικό (ιδίως το τρίτο μέρος, όπου ο ΜακΛιν αναγκάζεται να κρυφτεί), σχεδόν καφκικό.
Ο συγγραφέας υποστηρίζει την σημειολογική αφαίρεση με την αφηγηματική του τεχνική: σύντομες φράσεις, κοφτός λόγος, συνεχής εναλλαγή του ιστορικού ενεστώτα και του στιγμιαίου μέλλοντα, τεχνική που σπιντάρει τον ρυθμό του κειμένου. Ακαταπόνητοι εσωτερικοί μονόλογοι στο ύφος του Τζέιμς Ελρόι.
Η αναμέτρηση
Στο δεύτερο μέρος της Τριλογίας, το πλέον πολυσύνθετο σε ό,τι αφορά τους χαρακτήρες, ο γιος καλείται να σκοτώσει τον πατέρα.
Ο Τζέιμσον αναθέτει στον ΜακΛιν τη δολοφονία του γερασμένου επαγγελματία Φρανκ ΜακΛίοντ, που έχει πέσει σε δυσμένεια. Η αναμέτρησή του με τον άνθρωπο που του δίδαξε τα μυστικά της δουλειάς, αναστατώνει τον ΜακΛιν. Τον απωθεί, αλλά πρέπει να το κάνει. The Prodigal Son. Μέτρο με το μέτρο, το δεύτερο βιβλίο της Τριλογίας της Γλασκώβης καταλήγει στη δραματική αντιπαράθεση του γιου (ΜακΛιν) με τον πατέρα (ΜακΛίοντ). Δεν είναι βίαιη, όμως τα ερωτήματα που θέτουν ο ένας στον άλλον (στο ύφος των διαλόγων του Cormac MacCarthy) πέφτουν αμείλικτα. Το κυριότερο: Σκοτώνουν τα άλογα όταν γεράσουν;
Η διαφυγή
Στη νουβέλα The Killers του Ernest Hemingway (1927) οι πληρωμένοι δολοφόνοι Μαξ και Αλ μπαίνουν στο ανώνυμο diner για να καθαρίσουν τον Σουηδό πυγμάχο. Η συγκυρία και οι δεύτερες σκέψεις που κάνουν, τους ανατρέπουν τα σχέδια.
Στην ουβερτούρα του μυθιστορήματος Όταν η βία πλησιάζει, που ολοκληρώνει την Τριλογία της Γλασκώβης, ο Κάλουμ ΜακΛιν, κατ’ εντολή του Πίτερ Τζέιμσον, δολοφονεί τον λογιστή Ρίτσαρντ Χάρντι (που δουλεύει για το αντίπαλο αφεντικό, τον Σαγκ Φράνσις). Δολοφονεί όμως και τον συνεργό του, τον οδηγό Κένι ΜακΜπράιντ, που επίσης ανήκε στη συμμορία τον Τζέιμσον. Ο οδηγός έπρεπε να φύγει από τη μέση, μιλούσε πολύ. Είναι το κόλπο, η βαριάντα που κατέστρωσε ο υπαρχηγός της οργάνωσης, ο δολοπλόκος και φιλόδοξος Τζων Γιανγκ.
Μετά τη δολοφονία του ΜακΜπράιντ, ο ΜακΛιν, όμοια με τον Δολοφόνο με το Αγγελικό Πρόσωπο (Alain Delon) στο φιλμ Le Samurai (1967) του Jean-Pierre Melville ή με τον Christian, τον εκτελεστή στο μυθιστόρημα Η πρηνής θέση του σκοπευτή του Jean-Patrick Manchette (1981), αναμετράται με τον εαυτό του. Φτάνει στο-μη-περαιτέρω. Nevermore. Θέλει να ξεκόψει.
Ο ΜακΛιν προσπαθεί να διαφύγει, να αλλάξει ταυτότητα και να απομακρυνθεί όσο μπορεί από την επικράτεια του Τζέιμσον (σημ: ιστορικά μιλώντας, σε αντίθεση με την αντίληψη που έχουμε για εγκληματικές οργανώσεις όπως η Κόζα Νόστρα, ο αγγλικός και ο σκοτσέζικος υπόκοσμος ιεραρχικά οργανώνονται οριζόντια και όχι κάθετα. Ο Πίτερ Τζέιμσον κάνει κουμάντο κυρίως στις περιοχές της Γλασκώβης που του ανήκουν. Οπωσδήποτε έχει τις διασυνδέσεις του, όμως το χέρι του δεν είναι τόσο μακρύ ώστε να μπορεί να κινεί τα νήματα, ας πούμε, στο Εδιμβούργο ή στο Νιούκαστλ. Σ’ αυτό ποντάρει ο Κάλουμ ΜακΛιν).
Ο ΜακΛιν προστρέχει στον αδελφό του, τον Ουίλιαμ (που αναπόφευκτα θα μπλέξει), για να τον βοηθήσει να αλλάξει διαβατήριο. Σε συνδυασμό με την ανάμειξη του αδελφού του, αστάθμητοι παράγοντες υπεισέρχονται στην εξέλιξη της πλοκής: ο ιδεαλιστικός ζήλος του αστυνόμου Φίσερ και η αγωνία της Ντιάνα Μπερκ, ερωμένης του άφαντου Κένι ΜακΜπράιντ, η οποία αναζητά τι απέγινε ο σύντροφός της. Τα νέα δεδομένα σπρώχνουν τον επίδοξο φυγά ΜακΛιν να ξαναμπεί στο παιχνίδι.
Στο κρεσέντο της αφήγησης ο Κάλουμ ΜακΛιν, μακρινός απόγονος του John Carter (Michael Caine) στην ταινία Get Carter του Michael Hodges (1971), βγαίνει στο δρόμο μαινόμενος, πουλημένος από τους εργοδότες του. Tο τελευταίο ρεφρέν της μπαλάντας:
“Ένα περίστροφο, μικρό;” τον ρωτάει ο γέρος.
“Ένα περίστροφο, μικρό” αποκρίνεται ο Κάλουμ.
Share this:
