Ode aan Metropolis

In the context of the cultural television documentary series Made in Europe, I wrote an ode to Fritz Lang’s silent masterpiece Metropolis (1927). It was broadcasted on Radio 1 and I read it at a debate organized by deBuren.

In het VPRO-programma Made in Europe (acht zondagen lang te zien op NPO2 en Canvas) maakt auteur Dimitri Verhulst een reis langsheen Europese culturele iconen. Vlaams-Nederlands huis deBuren vertaalt elke dinsdag na de uitzending de televisiereeks naar een verdiepend podiumprogramma. Uitgangspunt is telkens een Europees icoon dat in de aflevering aan bod gekomen is. Vorige was dit Fritz Langs stille meesterwerk Metropolis (1927), waar ik een ode voor schreef.

Beluister hier de radioversie van de ode.

Deze ode werd op 12 maart uitgezonden tijdens het Radio 1-programma Bar du Matin. Op 14 maart bracht ik de ode live bij deBuren als introductie tot een verdiepende avond. Documentarist Pascal Verbeken, kunstenaars Myriam Sahraoui en Emilio Lopez-Menchero en schrijver Geert van Istendael, lieten hierbij hun licht schijnen op de ‘duistere kant van Brussel’ (uitstekend gemodereerd door Annabelle Van Nieuwenhuyse).  Canvas maakte dit interactief verslag van de avond.

 

Ode aan Metropolis

Een ode schrijven, dat had ik nog nooit gedaan. Dus ik zocht eerst maar even uit wat er precies van mij verwacht werd. Wikipedia leert me dat een ode ‘vaak zeer lovend en hoogdravend is, de betrokkene kan geen kwaad doen’. Maar het spijt me, beste Metropolis, ik begin deze ode toch met drie redenen om jou vooral NIET te bekijken.

  • Je verhaaltje is …. vrij flauw. Dat zijn niet mijn woorden, wel die van de regisseur, Fritz Lang. Dat verhaaltje gaat over de stad van de toekomst, waarin de onderklasse in een dystopie leeft, volledig gescheiden van de bovenklasse. Een jongen uit die bovenklasse wordt verliefd op Maria, een arbeidersmeisje, en wil haar onderklasse van de slavernij bevrijden. Maar een robot met Maria’s uiterlijk bemoeilijkt de zaken… Het is inderdaad niet meteen Fritz Langs meest subtiele vertelling.
  • Ook je finale boodschap is nogal twijfelachtig. Je verbeeldt zowel de revolterende arbeiders als de decadente elite als een zootje ongeregeld dat zichzelf niet kan besturen. Wat zij nodig hebben, zeg je, is een sterke leidersfiguur die in volle wijsheid over beide klassen kan regeren. Of vat ik nu een fascistisch pamflet samen?
  • Je bent een stomme zwart-witfilm uit 1927.
  • Maar, mijn beste Metropolis, gelukkig zijn er dubbel zoveel redenen om je toch te zien, van je te houden, en ja, zelfs een ode voor je te willen schrijven:

  • Je bent een stomme zwart-witfilm uit 1927.
  • Je vestigde hét gangbare toekomstbeeld van de stad, waarin technologische ontwikkeling ten koste gaat van menselijke vrijheid en gelijkheid. Dat klinkt wel erg actueel in tijden van surveillance, e-privacy en de digitale kloof.
  • Je invloed voor de ontwikkeling van het science fiction genre valt moeilijk te overschatten. De einzelgänger die het systeem doorziet, het archetype van de kwaadaardige wetenschapper, de futuristische architectuur en thema’s als het vervagende onderscheid tussen mens en machine zijn blijvende referentiepunten. Zonder Metropolis geen Alphaville, geen Star Wars, geen Blade Runner, geen Matrix.
  • Die invloed komt er door je verbeeldingskracht. Je geometrische beeldcomposities, futuristische decors en vooruitstrevende special effects zijn tot op vandaag imposant. En vooral is er die onnavolgbare choreografie van mensenmassa’s, van een groepshysterie in de machinehal tot een piramide van kinderhanden.
  • Je bent zowat de laatste grote film van het Duits expressionisme, een stroming gekenmerkt door het expressief in beeld brengen van de menselijke gevoelswereld. Zo is het beeld van de machine die als een Moloch de arbeiders opslokt, de perfecte veruiterlijking van de industriële vervreemding.
  • En tot slot hou je al dit visueel spektakel in evenwicht met poëtische beelden. Neem nu de achtervolgingsscène in de donkere catacomben diep onder de metropool. Maria’s achtervolger krijgen we nauwelijks te zien, wel de lichtbundel van de lantaarn waarmee hij achter haar aan zit. Het weerspiegelt perfect mijn ervaring wanneer ik naar je kijk, Metropolis: opgejaagd door een wereld van licht en schaduw, overmeesterd door de cinema zelf.

     

    Ps: Pas nadat ik deze blogpost schreef viel mijn oog op de koffie die ik intussen aan het drinken was…:

    Advertisements Share this:
    Like this:Like Loading...