The Return of the Dancing Master [Η επιστροφή του δάσκαλου του χορού] (Danslärarens återkomst) του Henning Mankell (μτφ. L. Thompson), Vintage 2004
Το Η επιστροφή του δάσκαλου του χορού είναι ένα μυθιστόρημα του Μάνκελ στο οποίο δεν πρωταγωνιστεί ο Κουρτ Βαλάντερ. Κεντρικός χαρακτήρας είναι ο Στέφαν Λίντμαν, ένας αστυνομικός, εξαντλημένος από τη δουλειά του, στην οποία αφιερώνει μεγάλο μέρος της ζωής του, και με σοβαρά προβλήματα υγείας, αφού έχει διαγνωσθεί με καρκίνο της γλώσσας.
Ενώ βρίσκεται σε άδεια ασθενείας και αποφασίζει μετά από πολλούς δισταγμούς να αρχίσει θεραπεία, ο Λίντμαν μαθαίνει ότι ο Χέρμπερτ Μόλιν, συνάδελφος και μέντοράς του που είχε συνταξιοδοτηθεί πριν από λίγα χρόνια, βρέθηκε άγρια δολοφονημένος, και αποφασίζει να ασχοληθεί ανεπίσημα με την υπόθεση.
Ταξιδεύει σε ένα μικρό χωριό στα βόρεια της χώρας, όπου είχε εγκατασταθεί ο Μόλιν, και προσπαθεί, σε συνεργασία με τον τοπικό αστυνομικό, να ξεδιαλύνει τη δολοφονία, της οποίας ιδιαίτερο στοιχείο αποτελούν τα ματωμένα ίχνη από τα πόδια του θύματος στα βήματα του τάνγκο.
Στην προσπάθειά του να εξιχνιάσει την υπόθεση, ο Λίντμαν ανακαλύπτει σταδιακά το ναζιστικό παρελθόν του Μόλιν και έρχεται αντιμέτωπος με ένα νεοναζιστικό δίκτυο στο οποίο συμμετέχουν και αρκετοί παλιοί φίλοι του μέντορά του.
Και σε αυτό το μυθιστόρημα του Μάνκελ, όπως και σε βιβλία άλλων Σκανδιναβών συγγραφέων, το παρελθόν της χώρας επηρεάζει όχι μόνο το παρόν της, αλλά και την προσωπική ζωή του ήρωα: ο Λίντμαν ανακαλύπτει στην πορεία της έρευνας ότι στο ναζιστικό κύκλωμα συμμετείχε, μέχρι τον θάνατό του, και ο πατέρας του.
Ο Μάνκελ βρίσκει την ευκαιρία να αναφερθεί στις σχέσεις της ουδέτερης κατά τον πόλεμο Σουηδίας με τη ναζιστική Γερμανία, στους Σουηδούς εθελοντές που υπηρέτησαν στον γερμανικό στρατό, στον ρατσισμό, αλλά και στη σημερινή πραγματικότητα και την αναβίωση του ναζισμού.
Η στάση της Σουηδίας στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο αποτελεί, ίσως, το πιο αμφιλεγόμενο θέμα στην ιστορία της χώρας, αφού, παρά την ουδετερότητά της, παρείχε σημαντικές στρατιωτικές και οικονομικές διευκολύνσεις στη ναζιστική Γερμανία: όχι μόνο είχε επιτρέψει τη διέλευση γερμανικών στρατευμάτων από το έδαφός της προς και από τη Νορβηγία[1], αλλά σχεδόν σε όλη τη διάρκεια του πολέμου είχε μία εκτεταμένη εμπορική συνεργασία με τη Γερμανία, καθώς προμήθευε με πολύτιμες πρώτες ύλες την πολεμική βιομηχανία της[2], συμβάλλοντας τόσο στη διατήρηση και ενίσχυσή της, όσο και στην παράταση του πολέμου.
Η σχέση της χώρας με τον ρατσισμό χρονολογείται ήδη από τον μεσοπόλεμο. Το 1922 ιδρύθηκε το «Κρατικό Ινστιτούτο για την Φυλετική Βιολογία», ενώ τη δεκαετία του 1930 ψηφίστηκαν από τη σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση, με τη συμφωνία και των άλλων κομμάτων, νόμοι περί ευγονικής, με σκοπό να εμποδίσουν τον «εκφυλισμό» της φυλής, να «προστατεύσουν» τον πληθυσμό από τη διάδοση «άρρωστων» γονιδίων και να διαφυλάξουν το κράτος από το βαρύ κόστος της πρόνοιας για τους πολύ αδύναμους. Σύμφωνα με αυτούς τους νόμους, που καταργήθηκαν σιωπηρά το 1976, περισσότερα από 60,000 «κατώτερα» άτομα που τα χαρακτηριστικά τους θεωρήθηκε ότι δεν άρμοζαν στο πρότυπο της «άριας φυλής», είχαν υποστεί αναγκαστική στείρωση κατά την περίοδο 1935-1975.
Την ίδια περίοδο δημιουργήθηκαν οι πρώτες ναζιστικές οργανώσεις, όπως το «Σουηδικό Φασιστικό Λαϊκό Κόμμα» («Sveriges Fascistiska Folkparti»). Μετά το τέλος του Πολέμου οι διάφορες οργανώσεις της εξτρεμιστικής δεξιάς δεν εξαφανίστηκαν εντελώς, αλλά ήταν περιθωριοποιημένες. Τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρείται στη Σουηδία, όπως και γενικότερα στην Ευρώπη, μία αύξηση ακροδεξιών, ρατσιστικών και νεοναζιστικών κινήσεων, όπως το «Εθνικοσοσιαλιστικό Μέτωπο» («Nationalsocialistisk front»), το «Σουηδικό Κίνημα Αντίστασης» («Svenska Motståndsrörelsen»), η «Λευκή Άρια Αντίσταση» («Vitt Ariskt Motstånd») κλπ., που συχνά αναπτύσσουν εγκληματική δραστηριότητα, αλλά και οι «Σουηδοί Δημοκράτες» («Sverigedemokraterna»), που στις εκλογές του 2014 κατέλαβαν την τρίτη θέση. Ο Μάνκελ αναφέρεται σε αυτές τις πολυάριθμες ρατσιστικές και νεοναζιστικές οργανώσεις που έδρασαν στη χώρα μέσα από τη μυθιστορηματική ύπαρξη και δράση του «Ισχυρού Σουηδικού Ιδρύματος».
Ο Μάνκελ, όπως και άλλοι Σκανδιναβοί συγγραφείς, ασχολείται τόσο με το παρελθόν (τη στάση της Σουηδίας στον πόλεμο), όσο και με το παρόν (την αναβίωση του ναζισμού), προβάλλοντας μία διαφορετική από την επίσημη άποψη. Εστιάζει το ενδιαφέρον του όχι μόνο στους κεντρικούς χαρακτήρες (τον Λίντμαν και τον δολοφόνο), που περιγράφονται με ζωντάνια και διεισδυτικότητα, αλλά και στο έγκλημα, και δίνει σημαντικό ρόλο στη σκηνογραφία και στον σκανδιναβικό χειμώνα.
Το Η επιστροφή του δασκάλου του χορού είναι ένα από τα καλύτερα μυθιστορήματα του Μάνκελ, που δυστυχώς ακόμη δεν έχει μεταφραστεί στα ελληνικά…
[1] βλ. π.χ. Norway PM “hated Sweden” for Nazi help στο https://www.thelocal.se/20120605/41252)
[2] Η Σουηδία εξήγαγε στη Γερμανία εκατομμύρια τόνους σιδηρομεταλλεύματος και μηχανικά εξαρτήματα, αλλά και τρόφιμα, ξυλεία και άλλες πρώτες ύλες.
Advertisements Share this:
