Twin Peaks: televisie als ritueel en therapie voor de kijker

In dit vervolgstuk behandel ik nog meer verborgen symboliek en thematiek uit Twin Peaks. We gaan deze keer ontdekken wat de ervaring van het tv-kijken nu werkelijk inhoudt en zien dat de tv een functie heeft als modern ritueel object. Hierbij komen de fenomenen van vuur, elektriciteit en geesten aan bod en achterhalen we wat de ‘convenience store’, maïs, plastic en het portret van Laura Palmer betekenen in deze context. Deze verklaringen passen in mijn algehele opvatting dat David Lynch het medium van de tv aan het verwerken is tot inhoudelijke thematiek in Twin Peaks. Dit is een lezing die ik graag uitwerk omdat ik deze nog mis in andere verklaringen voor Twin Peaks. Dit stuk bevat spoilers van het eerste en tweede seizoen van Twin Peaks en de film ‘Fire Walk with Me’. Ik zal geen bespreking doen van het nieuwe derde seizoen.

Firewalking
Het ritueel Firewalking, waarbij men over brandende kolen loopt, komen we door de eeuwen heen in verschillende landen en culturen tegen. De oudst bekende was ongeveer 4.000 jaar geleden in India. Het fenomeen is meestal bedoeld als een overgangsritueel, waarbij de deelnemer de wereld van volwassenheid betreedt en het geloof en de persoonlijke kracht worden getest. De term Firewalking doet denken aan de spreuk “Fire walk with me”, die centraal staat in de wereld van Twin Peaks. Niet alleen het lopen met, of over vuur, doet mij denken aan Twin Peaks, ook het ritueel aspect is iets dat we tegenkomen bij het kijken van de tv-serie. In eerste instantie was het volgen van een dramatische serie zoals Twin Peaks in de jaren 90 voor veel mensen een ritueel. Doordat tv-series opgedeeld zijn in afleveringen die elke week uitkomen, wordt het automatisch een ritueel om elke week, op een bepaalde avond, te kijken hoe het verder gaat.

Twin Peaks was in de jaren 90 een vernieuwende serie (zoals we besproken hebben in het stuk over postmoderne televisie) en voor een moment leek het iedereen aan te kunnen spreken. Het was door de toenmalige hype en vreemde ontwikkelingen in de serie, dat het een echte ‘Watercooler show’ werd; een serie die werd nabesproken met vrienden, familieleden of collega’s bij de waterkoeler op het werk. Dit is opnieuw een ritueel aspect waarbij we de plek van de waterkoeler, of het koffiezetapparaat, als aanleiding gebruiken om tot elkaar te komen om vervolgens nieuws of roddels te bespreken. Ook dit fenomeen is te herleiden naar de Oudheid en doet denken aan dieren die samenkomen bij een bron of waterplas om te drinken en op die manier elkaar moeten confronteren of tolereren.

Elektrisch vuur
Een grote overeenkomst met het Firewalking-ritueel is dat Twin Peaks thematiek bevat over het volwassen worden, ongemak ervaren en zelfs pijn onder ogen zien. Deze pijn doet de kijker, die het tv-ritueel ondergaat, net als bij het Firewalking, zichzelf moedwillig aan. Twin Peaks trekt de kijker in eerste instantie naar binnen via de bekende ‘soapmotieven’ zoals interessante karakters, relaties, intriges, plotwendingen en cliffhangers. Maar de kijker die Twin Peaks al gezien heeft weet dat Lynch erg donkere thema’s gaat behandelen in het verloop van de serie en in de film. Het is bijna altijd zo, dat we aangetrokken worden door donkere thematiek in de entertainment die we uitkiezen. Aan de ene kant kunnen we ons verbazen over waarom dit nu eigenlijk zo is. Waarom willen we dingen fout zien gaan in een drama? Waarom willen we moord en doodslag zien in een thriller of waarom bloed in een horror? Zelfs in het genre comedy is het vaak zo dat alles mis moet gaan, en er altijd een slachtoffer is aan te wijzen van een grap.

Aan de andere kant is het logisch dat de mens spanning en contrast zoekt in een verhaal. Up’s en down’s brengen een verhaal tot leven. Voornamelijk willen we denk ik meekijken via het veilige medium van de tv, zodat we kunnen omgaan met moeilijke thema’s op een veilige afstand. Voor een kort moment gaan we mee in het verhaal, de pijn en het drama. We kunnen ons even inleven en pijn ervaren zodra er iets afgrijselijks gebeurd met de geliefde karakters waarmee we ons identificeerden. We branden ons dan heel even aan dit elektrisch medium, om snel terug te trekken en te realiseren dat het maar een spel is tussen acteurs. Net zoals bij het Firewalking, waarbij je maar voor een kort moment contact maakt met de brandende kolen. Het vuur dat we vroeger gebruikten in ons ritueel, is nu vervangen door elektriciteit: de nieuwe levenskracht en warmte in een modernere wereld die ons ook het televisie-ritueel brengt. Een ritueel waar we voor samenkomen en waar we ons nog heel even kunnen branden.

Het ritueel als therapie
Deze elementen, het naspelen en de veilige afstand, vind ik ook erg lijken op therapie voor de kijker. De kijker die zich steeds onderwerpt aan al deze kommer en kwel op het tv-scherm. Twin Peaks behandelt niet alleen drama, overspel en comedy maar ook de horror en gevolgen van moord, verslaving, mensenhandel en seksueel misbruik zijn aanwezig. Het lijkt erop dat we meer vat kunnen krijgen op deze moeilijke thema’s zodra ze verwerkt zijn in een toegankelijk narratief. In een narratief worden traumatische en willekeurige gebeurtenissen begrijpelijk gemaakt via een oorzaak en gevolg. De kijker neemt denk ik lessen en structuren uit deze verhalen mee in het dagelijks leven. Dit brengt orde aan in een willekeurige en chaotische werkelijkheid. Alsof we mogelijk een les kunnen leren zoals dat gebruikelijk is bij een sprookje. Ook is het element aanwezig dat we subjectieve ervaringen kunnen objectificeren tot een object, waar wij vervolgens controle over kunnen hebben. Zoals de tv die we zelf aan- en uit kunnen zetten, of een VHS-tape, DVD of filmrol (zie het eerste stuk over Lynch, waar ik dit objectificeren bespreek in ‘Lost Highway’). Dit zorgt voor een gebruikersobject waar we mee om kunnen gaan, iets dat we zelf kunnen pauzeren, terugspoelen, herbekijken of uitzetten, wanneer we dat willen.

Het vangen van fenomenen uit de buitenwereld in een object of controleerbaar beeld is op zichzelf ook een ritueel uit de Oudheid. De holbewoners tekenden de bizon en andere dieren op de muur van hun grotten voordat ze gingen jagen. Ze kregen op deze manier een mentale vat op het dier, als een soort voorbereiding voor zichzelf of een spreuk die werd uitgesproken over het dier. Het mentale idee, het verlangen om het dier te vangen, werd hier fysiek tot een tastbaar object gemaakt. Ook hier was opnieuw het element vuur nodig om deze tekeningen te maken in de donkere grotten. Ditzelfde vuur dat we ontwikkeld hebben tot elektrisch licht in de huiskamer (onze moderne grot) en dat van de tv-set, waar opnieuw de beelden te zien zijn die we willen vangen en begrijpen uit een anders zo chaotische wereld.

Deze ‘gevangen fenomenen’ zien we bij elk volk over de tijd terugkomen in afbeeldingen van de zon, vloed, goden, oogsten en alle andere zaken die op deze manier geordend moeten worden tot narratief met een symbolische orde. Daarnaast hebben we de fetish-objecten van verschillende stammen waar geesten in huizen. Objecten die gebruikt worden in rituelen, die een god afbeelden met symmetrische abstracties waar de volkeren soms zelf ook voor momenten in kunnen veranderen, door middel van maskers en verkledingen. Soms lijkt het alsof deze rituelen niet meer bestaan, ze zijn er wel maar anders verpakt: een themafeestje of carnaval, waarbij alcoholische versnaperingen ons in een roes brengen en waar we een nieuw uiterlijk aannemen dat ons in een andere rol of identiteit brengt en waarbij een bestaande hiërarchie even vervalt.

Geesten in het hout
Ons moderne huiskamer ritueel is tegenwoordig nog steeds het kijken naar een object met geesten erin. Dit object van het televisietoestel wordt in de serie van Twin Peaks afgebeeld als een houten kast waar een beeldscherm in zit, zoals de oude tv-toestellen er toen nog vaak uitzagen: een houten meubelstuk voor in de woonkamer. Dit houten object is het nieuwe ritueel object, een heilig stuk dat centraal in de woonkamer staat ter vervanging van het vuur van de brandhaard die we voorheen hadden. Een plek waar we samenkwamen om ons te warmen. Duidelijk zien we hier de link en vervanging van vuur door elektriciteit. Dit moderne object dat de haart vervangt wordt nu geladen met elektriciteit waardoor er geesten in kunnen huizen, net als de objecten van de stammen, die entiteiten verbeelden of bevatten. De mensen die we zien op het tv-scherm zijn eigenlijk gevangen licht: het zijn afbeeldingen van personen die stilstaan in de tijd. Personen die in werkelijkheid ouder zijn geworden of misschien wel overleden zijn inmiddels maar toch voor altijd afgespeeld worden en gevangen zijn in het object. Dit object is ons raam naar de goden, de onsterfelijke en onbereikbare sterren die we in het echt nooit gezien of gekend hebben maar die toch een verhaal uitbeelden dat voor ons moderne mythologie wordt.

Deze zienswijze van het hout dat geesten behelst is niet alleen een mooie manier om de tv te zien en te koppelen aan ritueel objecten van de Oudheid, ik zie het ook terugkomen als inhoudelijke thematiek van Twin Peaks. Ten eerste is er in Twin Peaks het idee van een diep bos waar donkere krachten en geesten huizen. Bob is een geest in de wereld van Twin Peaks en lijkt ook gekoppeld te worden aan uilen uit het bos die hij kan innemen. Dit is dus een sterke associatie tussen hout en geesten. Het bos is voor David Lynch een donkere plek van mysterie en de bomen zijn levend hout: het hout dat centraal staat als bouwmateriaal in zijn werk en in de wereld van Twin Peaks of bijvoorbeeld het dorp Lumberton uit ‘Blue Velvet’. Daarnaast is ook de term Ghostwood een herkenbare voor de kijker van Twin Peaks. Dit is een toekomstig vastgoedproject van Benjamin Horne, die als karakter ook voortdurend gekoppeld wordt aan hout en vuur. Vooral toen Benjamin nog neergezet werd als kwaadaardig karakter en mogelijke dader van de moord op Laura, werd hij voortdurend in verband gebracht met vuur dat een gevaarlijke kracht kan zijn. Vervolgens kunnen we “The great Northern”, het hotel waar Benjamin Horne de eigenaar van is, ook zien als een houten object waar geesten in huizen. Dit hotel is compleet van hout vervaardigd en de kamers worden ‘s nachts bewoond door vele bezoekers die komen en gaan. Opnieuw heeft dit een link met het houten tv-toestel: elke kamer is mogelijk een kanaal met zijn eigen subplot en karakters die komen en gaan.

Als we de thematiek van geesten in het hout willen bespreken kunnen we dit natuurlijk niet zonder de onvergetelijke Log lady doen. De Log lady is een vrouw die in het bos woont en ten allen tijden een boomstam met haar meedraagt. Deze stam lijkt voor de Log lady een functie te hebben van overgangsobject: een veilig object dat ze bij zich heeft zoals kinderen vaak een knuffel of lapje met zich meedragen op de eerste dag van school. De boomstam kan in die zin zowel de functie hebben van schild tussen haar en de werkelijkheid of een brug, die haar verbindt met mensen zodra de stam volgens haar iets te vertellen heeft of aanleiding van het gesprek is. De boomstam is een object waardoor de Log lady kan omgaan met haar persoonlijke trauma: na de dood van haar man heeft ze deze boomstam altijd bij zich. Ze zegt dat haar overleden man als geest aanwezig is in het object. Interessant is dat haar overleden man schijnbaar een houthakker was, die op een dag de duivel heeft gezien in een groot vuur waarbij hij om het leven kwam. Opnieuw zien we hier de thematiek van hout, vuur en geesten terugkomen. De boomstam van de Log lady en het hotel van Benjamin zijn eigenlijk beide conceptuele tv-objecten voor de karakters: de objecten leveren ordening en verbinding voor beide personen op, zoals tv dit op therapeutische wijze ook voor de kijker kan doen.

Er is ook nog de merkwaardige gebeurtenis verderop in seizoen twee, waar Josey Packard gevangen wordt als geest in een houten knop op een ladekast. Ook is er een kleinzoon aanwezig in Twin Peaks die kan toveren volgens zijn oma. In de film Fire walk with me zien we de kleinzoon met een wit masker heen en weer springen terwijl hij een houten stok in zijn handen houdt als mogelijke toverstaf. Dit is een verwijzing naar ‘The Jumping man’, een ander personage uit de film die ook een wit masker draagt en een houten stok vast heeft. De houten stok kan denk ik gezien worden als een object dat geesten “kanaliseert”. Het doet denken aan een wichelroede en kan in de tv-metafoor als antenne gezien worden. David Lynch omschrijft deze Jumping man als een levende talisman, opnieuw een object dat verwijst naar rituelen uit de Oudheid. In de film zien we deze talisman aanwezig op een bijeenkomst van geesten boven de ‘convenience store’ (in Amerika een kruidenierszaak of lokale buurtsuper). Deze bijeenkomst is een ontmoeting voor geesten uit een andere wereld, zoals the Red room. Erg interessant zijn hier de houten kasten met lampen erin die de geesten lijken te beheksen. De gehele scene wordt tevens begeleid met zowel het woord ‘electricity’ als een ruis die door de scene heen zit.

Mais en de convenience store
Lynch creëert met al het bovenstaande een wereld van hout die bewoond wordt door geesten. Dit is letterlijk wat de tv is, maar dus ook wat de wereld van Twin Peaks is. Hij maakt de moderne wereld van wetenschap en elektriciteit opnieuw tot mythologische wereld vol geesten en rituelen. Hij laat ons zien dat deze zaken nog steeds bestaan in onze wereld en in het houten object waar we vol geloof dagelijks naar kijken. Als ik de zojuist genoemde, vreemde bijeenkomst boven de convenience store moet gaan duiden, zie ik opnieuw dat Lynch hier spreekt over de logistiek en de overkoepelende waarheden van de tv. Laten we uitwerken wat de thematiek achter deze convenience store kan betekenen.

Eerst moeten we het over een stukje mythologie van Twin Peaks gaan hebben. In de bijeenkomst staan twee entiteiten centraal, namelijk Bob en Mike. Bob en Mike worden als namen gedubbeld in Twin Peaks door de schoolgenoten Bobby en Mike, maar ik heb het nu dus over de geestverschijning Bob en de kleine Mike, die in rood gekleed gaat en bewoner is van de Red room (eerder omschreven als: The man from another place, toen zijn naam nog onbekend was). Deze Bob en Mike zijn twee wezens die een samenwerking hebben waarbij pijn en leed veroorzaakt wordt in de fysieke wereld en deze vervolgens geconsumeerd kan worden als ‘Garmonbozia’. Dit Garmonbozia (pijn en leed) wordt afgebeeld als verwerkte mais, het zogenaamde ‘creamed corn’ dat een bekend consumentenproduct in Amerika is. Deze twee geesten hebben beide een gastheer nodig om te kunnen wonen en handelen in de normale wereld, onder de gewone mensen. Bob gebruikt Leland Palmer, de vader van Laura, als gastheer om te kunnen opereren. Mike gebruikt een persoon genaamd Phillip Gerard als zijn gastheer. Nu lijkt het erop dat Phillip/Mike zich heeft willen losmaken van dit kwade ritueel dat ze steeds opnieuw doormaakte. Phillip had een tattoo met de spreuk ‘Fire walk with me’ op zijn schouder dat hem verbond aan dit ritueel. Hij besloot zijn complete arm te amputeren om zich zo los te maken van dit ritueel vol pijn en leed. Vanaf dat moment trad er een scheiding op tussen Mike en zijn gastheer, waarbij ze nog steeds in contact staan met elkaar maar beide op hun eigen manier Bob proberen te stoppen: Mike als entiteit in de Red room en Phillip in de normale wereld. In de serie zien we dat Philip nog steeds onder invloed kan zijn van Mike, maar dat hij dit meestal onderdrukt met een medicijn. Er lijkt een geschil tussen Mike en Bob, waarbij Bob losgeslagen verder gaat met moorden en Mike nog Garmonbozia hoort te krijgen die hij wilt consumeren en verwerken.

Het verpakken van pijn
Hoewel deze samenwerking en ruzie tussen twee entiteiten een spannend spookverhaal lijkt, kunnen we het ritueel van pijn en de consumptie ervan zien als metafoor voor de tv-serie en tv in zijn geheel. Wat wij als kijker namelijk consumeren is ook pijn en leed. Het is drama, intrige, bedrog, moord en doodslag die we elke keer weer terug willen zien in entertainment zoals ik al omschreef in het begin. We consumeren het menselijke drama rondom de moord op Laura Palmer en de andere slachtoffers van Bob. Dit doen we in een handig verpakt consumentenproduct, namelijk de afleveringen die elke week in de vorm van een ritueel geconsumeerd worden. Dit verpakken van pijn in afleveringen met wekelijkse uitzendingen, is hetzelfde als het verpakken van pijn dat Mike en Bob doen: de Garmonbozia die als mais geconsumeerd kan worden. Beide zijn verwerkt tot een gemakkelijk consumentenproduct: de een via een tv-uitzending in een tv-toestel, de andere via de mais die ingeblikt kan worden en verkrijgbaar is in een convenience store (convenience staat voor het gemak). Let ook op dat Mike/Phillip in de film zegt tegen Bob/Leland: “You stole the corn! I had it canned over the store!“. Hier zien we dus de ruzie tussen beide afgebeeld en dat de pijn uiteindelijk verpakt terechtkomt in een winkel voor handige consumptie, de mais die Mike nu terug wilt.

Als we dus naar de meta-situatie kijken (de overkoepelende waarheid van het medium zelf), zien we een doel voor het moorden dat Mike en Bob steeds deden. We kunnen ons afvragen waarom deze entiteiten steeds moordend rondtrokken, maar eigenlijk weten we het al. Het zijn de geesten die in de tv-wereld wonen en ons moeten vermaken. Het zijn geesten uit de Red room, die ook wel de Black Lodge genoemd wordt. Uit het vorige stuk weten we nog wel dat de Red Room gaat over de overkoepelende waarheden en mechanismes van de tv. We zagen Mike al eerder allerlei onthulling doen aan Cooper en de kijker over de aard van de tv-wereld. Dit creëren van drama waar de entiteiten zich mee bezig houden om het vervolgens te maken tot typisch Amerikaans consumentenproduct, is precies wat tv ook doet. Wat er in de pilot aflevering aanspoelt in het plaatsje Twin Peaks, is naar mijn idee opnieuw verpakte pijn. We zien het lichaam van Laura Palmer gewikkeld in plastic. Het verpakken in plastic is hier de ultieme daad om het lichaam en het leed van Laura tot een consumentenproduct te maken. Hier wordt een levend mens tot stilstaand object gemaakt dat verpakt is in plastic, voor heel Amerika om te consumeren.

Laura’s Portret: Marilyn Monroe en het mediabeeld
Niet alleen zorgt dit aangespoelde lichaam van Laura Palmer voor de aanleiding van de tv-serie, het mysterie als geheel en een verpakt stuk drama voor de kijker. Ook wordt Laura tot een icoon gemaakt door middel van haar portret dat centraal komt te staan in de serie. Laura is niet langer meer een persoon in de wereld maar veranderd in een afbeelding die steeds herhaald wordt en volledig los op zichzelf komt te staan. David Lynch legt in verschillende scenes nadruk op het portret. We zien het in het midden van een altaar op school staan tussen de football trofeeën. Ook zien we mensen met het portret dansen, het kussen en het op melancholieke wijze vasthouden. De afleveringen van Twin Peaks sluiten tevens af met een fullscreen beeld van het portret. Deze herhaling en het aanbidden van het portret draagt bij aan de creatie van een mediabeeld op zichzelf en doet denken aan het icoon Marilyn Monroe. Marilyn Monroe is net als Laura Palmer de publiekslieveling die op tragische wijze om het leven kwam. Rondom Marilyn Monroe cirkelen ook vele mysteries en ze is verwikkeld geraakt met belangrijke figuren. Er zijn dan ook vele complottheorieën die zeggen dat haar dood een ingrijpen was van hogere belangen en machten. Ook is Marilyn’s portret tot icoon gemaakt in de media, films en dankzij het werk van beeldend kunstenaar Andy Warhol.

Andy Warhol was net als David Lynch iemand die goed aanvoelde wat er in de lucht hing en de grenzen tussen hoge en lage kunst deed vervagen in zijn werk. Hij maakte ons niet alleen bewust van een landschap vol merken, consumentenproducten en reproducties. Hij liet ons denk ik ook zien dat hier een mentaliteit en ideologie in schuilgaat die werkelijk alles tot product maakt, zelfs hoge kunst en mensen zijn producten voor massaconsumptie. Ook zag hij onze obsessie met reality-tv aankomen, waarbij de doodnormale mens een ster kan zijn. Waar zijn of haar realiteit zelf tot een mediaproduct wordt gemaakt. Ook liet hij onze fascinatie zien voor overleden bekendheden en lugubere beelden in de media. Warhol laat in zijn werk constant de herhaling van het mediabeeld zien. Door het in de context van een museum te plaatsen kunnen we zien en bespreken hoe dit eigenlijk steeds gebeurd zonder dat we erbij stilstaan. De herhaling van het portret van Marilyn Monroe is iets dat we ook zien gebeuren met Laura Palmer. Het is niet toevallig dat er veel vergelijkingen zijn te maken met de mysteries van Laura en Marilyn Monroe zodra we weten dat de samenwerking tussen Frost en Lynch eigenlijk begon bij een project over het leven en de dood van Marilyn Monroe. Dit project was de basis van de samenwerking die later Twin Peaks werd, en ging onder de toenmalige titel ‘Goddess’.

Therapie voor de kijker, Amerika en Lynch
In dit alles zien we dus dat Twin Peaks een echt Amerikaans product is en dat David Lynch een alomvattend beeld heeft gemaakt van Amerika. Twin Peaks behandeld in zijn thematiek het Amerikaanse landschap, sheriffs die de moderne cowboys vertegenwoordigen, indianen, de Amerikaanse historische burgeroorlog, het grondproduct van de maïs, diners met rock & roll, popcultuur, de obsessie van de dode ster en het mediabeeld, FBI en de overheid, hoge kunst zoals Europese art film invloeden en lage kunst zoals soap, de postmoderne tv van de begin jaren 90 en natuurlijk tv zelf als medium en ritueel. Deze afbeelding van Amerika heeft denk ik een therapeutische werking voor David Lynch zelf en voor de kijker. We zien dat David Lynch omgaat met beelden en herinneringen uit zijn jeugd. De symbolen, popcultuur en verhalen van Amerika worden allemaal verwerkt tot een eigen narratief met symbolische orde.

Lynch verwerkt niet alleen veilige thema’s in zijn entertainment zoals de geesten uit horror of dramatische elementen van Soap. Zoals ik eerder benoemde verteld Lynch ook een donker verhaal over de moord op Laura Palmer. Het hoofdverhaal van Twin Peaks gaat in de kern over een tragisch gezinsdrama waarbij de dochter seksueel misbruikt werd en uiteindelijk vermoord wordt door haar eigen vader. Een belangrijke functie van kunst en verhalen vertellen ligt denk ik in het adresseren van moeilijke thematiek en problemen. Zoals eerder besproken: het ordenen en lering trekken uit soms schijnbaar onverwerkbare en willekeurige gebeurtenissen. Via deze kunst en verhalen kunnen we waarschuwen, openbaren en eventueel beter omgaan met taboes die we eigenlijk willen verdringen. Ik denk dat David Lynch moet omgaan met de dingen die volgens hem bestaan in de wereld. Omdat hij nu eenmaal een kunstenaar en filmmaker is, moet hij de gereedschappen gebruiken die hij voor handen heeft: zoals abstractie, surrealisme, en het visuele beeld. David Lynch heeft talloze keren gezegd dat hij niet goed is met woorden en met letterlijkheden, en dat hij liever de taal van de cinema op zichzelf laat spreken. Dit is iets dat we eerder terugzagen in de thematiek van ‘Lost Highway’, met connecties naar de OJ Simpson zaak. Of in zijn ‘Mulholland Drive’, dat gaat over de donkere kanten van Hollywood en hoe het mensen kan opslokken.

De waarheid voorbij de abstractie
Als we inhoudelijk kijken naar het hoofdverhaal van Twin Peaks, zien we een aantal schokkende waarheden voorbij de abstracties. David Lynch doet in eerste instantie denk ik iets sympathieks door de kijker een optie te geven om in geesten te geloven. Hebben we de vader en moordenaar van Laura Palmer, Leland Palmer, dan kunnen we zeggen dat deze man altijd zielsveel van zijn dochter heeft gehouden maar bezeten werd door de kwade Bob. Dezelfde Bob die we ook steeds zien afgebeeld als een werkelijk bestaande entiteit in Twin Peaks. Dit is een modern mechanisme dat ik besprak in het stuk over postmodernisme: het mechanisme dat optreedt om goed en kwaad gescheiden te houden als tegenovergestelde van elkaar. Leland schreeuwt in de film ook, zodra we de daadwerkelijke sterfscene van Laura Palmer zien: “Don’t make me do this”. Alsof hij als vader in strijd is met Bob en gedwongen wordt dit te doen. De kijker heeft dus steeds als optie om te geloven dat Leland slechts een slachtoffer is van een kwade geest. Dit element van de kwade geest brengt een bovennatuurlijk fantasy-element met zich mee waardoor er een fabel of mythologisch verhaal ontstaat dat makkelijker is om te verwerpen als realiteit. Het zorgt denk ik, naast de afstand van het scherm, voor een veilige context om dit thema te bespreken.

Maar als we voorbij dit spookverhaal durven kijken, net als bij het verpakken van pijn in de convenience store, ontstaat er een grotere waarheid. Bob is gewoon een deel van Leland’s persoonlijkheid. We zien een vader die tijdens zijn sterfscene in een van de afleveringen onthuld dat hij Bob heeft leren kennen op een vakantie bij zijn grootouders. Het was de buurman die naast zijn grootouders woonde. Hij vertelt ons dat Bob in hem ging toen hij nog maar een klein jongetje was, en dat zodra het voorbij was, hij zich niets kon herinneren. Leland vertelt dat hij hierdoor Bob met zich meedraagt als volwassen persoon en dat Bob hem dingen laat doen. De omschrijving die Leland geeft kan door de kijker geinterpreteerd worden als een geest die controle over iemand neemt in een fictief verhaal. Maar het is ook een klassiek voorbeeld hoe iemand op jonge leeftijd slachtoffer wordt van misbruik dicht aan huis en het als kind verdringt of niet goed kan bevatten. Leland is hierdoor zo beschadigd geraakt, dat hij dit later zelf ook gaat doen bij zijn eigen dochter, ondanks dat hij dit eigenlijk niet wilt. In die zin is Leland een slachtoffer en zien we een verklaring waarom Bob Laura wilt gebruiken als zijn volgende gastheer. Laura liep namelijk hetzelfde risico als haar vader: om door misbruik op latere leeftijd zelf bezeten te raken en slachtoffers te gaan maken.

Het einde
De kracht van Twin Peaks is denk ik dat het ons vrijstaat om het bovenstaande te interpreteren zoals we willen. David Lynch raakt via zijn beeldend medium grotere waarheden aan die zich moeilijk laten omschrijven in letterlijkheden. De diepte van de menselijke psyche en de diepte van het menselijk kwaad door de tijd heen kunnen bijna alleen benaderd worden via symboliek, abstractie en mythologische motieven. Tot slot geeft David Lynch ons (in Fire walk with me) een hoopvol einde voor dit zeer donkere verhaal. Een emotioneel einde dat naar mijn idee alle beschrijving te boven gaat. Waarbij de entiteit Mike eindelijk het ‘pijn en leed’ verwerkt en waar Laura en Cooper als lotgenoten bij elkaar zijn in de Lodge, terwijl Laura eindelijk verenigd wordt met haar visioen van de witte engel die er voor haar is.

• Twitter
• Facebook
• Google