Γιώργος Σεφέρης
Του Στέφανου Κωνσταντινίδη
Οκτώ χρόνια κρίσης έχουν στραγγίσει τη χώρα. Τα μνημόνια και η επιτροπεία πληγώνουν και θα πληγώνουν ακόμη για πολύ. Η ανατομία της κρίσης συνεχίζεται, η αναζήτηση ευθυνών σκοντάφτει σ’ έναν στείρο διάλογο και στην προσπάθεια αλληλοεπίρριψής τους. Είναι πολλά τα δεινά, καθώς η κρίση δεν είναι μόνο οικονομική αλλά βαθιά πολιτική και πολιτισμική.
Πολιτική γιατί το πολιτικό σύστημα της μεταπολίτευσης, παρόλο ότι είχε τη δυνατότητα, για πρώτη ίσως φορά από τη δημιουργία του νεοελληνικού κράτους, να ανοίξει ένα νέο κεφάλαιο στην ιστορία της χώρας, την οδήγησε στην κατάρρευση και τον εξευτελισμό.
Οι πνευματικές ελίτ δεν φάνηκαν επίσης αντάξιες των περιστάσεων, βυθίστηκαν στην ίδια παρακμή με τις πολιτικές ελίτ, συνέδραμαν στην ανάπτυξη του πελατειακού συστήματος που κατέφαγε τις σάρκες της χώρας. Η Ελλάδα που μας πληγώνει…
Σήμερα, όλοι διαπιστώνουν ότι αρχίζει να φαίνεται φως στο τούνελ. Διότι πέρα από τον φτωχό και μίζερο πολιτικό λόγο της αλληλλοεπίρριψης ευθυνών και της δικαίωσης των μεν σε βάρος των δε, η διαπίστωση έρχεται από τον ξένο Τύπο, τον άλλοτε τόσο εχθρικό για τη χώρα, έρχεται από την ξένη πολιτική και οικονομική ελίτ, που βλέπει δυνατότητες και για τα δικά της συμφέροντα στην Ελλάδα και την περιοχή. Ακόμη και στο εσωτερικό της χώρας διαπιστώνεται αυτό, χαμηλόφωνα συνήθως, για να μη ζημιωθούν πολιτικά ή κομματικά κατεστημένα. Αυτό δεν σημαίνει φυσικά πως η Ελλάδα θα επανέλθει σύντομα στην παλιά ευημερία.
Για την ώρα, έχουν αρχίσει να ευημερούν, σε κάποιο βαθμό, οι αριθμοί, για να χρησιμοποιήσουμε την παλιά δοκιμασμένη φόρμουλα, να δείχνουν ότι πηγαίνουν καλύτερα οι μακρο-οικονομικοί δείκτες. Αλλά θα περάσουν χρόνια για να φανεί ο αντίκτυπός τους στην κοινωνία, στους απλούς ανθρώπους, που θα εξακολουθήσουν ακόμη για χρόνια να υποφέρουν.
Το δυστύχημα είναι πως λίγα πράγματα έχουν αλλάξει σε επίπεδο πολιτικής κουλτούρας, σε επίπεδο πολιτικού συστήματος, ακόμη και σε επίπεδο πολιτιστικού παραδείγματος. Ούτε η σημερινή “Αριστερά” που κυβερνά κατάφερε να ξεφύγει από την πεπατημένη, ούτε και η “Δεξιά” που αναμένεται να την αντικαταστήσει μετά τις προσεχείς εκλογές έχει διδαχτεί κάτι από το θλιβερό παρελθόν της. Το σύστημα διαπλοκής και διαφθοράς είναι γενικευμένο. Το πελατειακό κράτος ευδοκιμεί ανεξάρτητα με το ποιο κόμμα βρίσκεται στην εξουσία. Και οι δομές της ελληνικής κοινωνίας έχουν γίνει περισσότερο ολιγαρχικές, με τα ΜΜΕ να είναι στα χέρια ολιγαρχών και εφοπλιστών. Οι ταξικές δομές έχουν επίσης μεταλλαχτεί και τα εργασιακά κεκτημένα έχουν καταπατηθεί. Το κοινωνικό κράτος έχει αποδομηθεί. Το βιοτικό επίπεδο γνώρισε κάθετη πτώση ενώ τα μικροαστικά και τα μεσαία στρώματα έχουν συρρικνωθεί. Μεγάλα κοινωνικά στρώματα έχουν φτωχοποιηθεί και προλεταροποιηθεί, ενώ δεκάδες χιλιάδες, κυρίως νέοι και εξειδικευμένοι επιστήμονες, πήραν τους τέσσερις δρόμους της οικουμένης. Το δημογραφικό πρόβλημα της χώρας γίνεται όλο και πιο οξύ. Κάποιοι ευτυχώς το επισημαίνουν, με την ελπίδα ότι οι κυβερνώντες, παρόντες και μελλοντικοί, θα το αντιληφθούν επίσης και θα κάνουν κάτι προτού είναι αργά.
Όμως, παρά τον πιο πάνω απαισιόδοξο λόγο που έχω εκφέρει, όλα δεν είναι μαύρα! Υπάρχουν και νησίδες ελπίδας στη σημερινή Ελλάδα αλλά και στον Ελληνισμό γενικότερα. Και ευτυχώς η ιστορία δεν είναι ποτέ μια ευθύγραμμη εξέλιξη. Ο κοινωνικός και κυρίως ο οικογενειακός ιστός έχουν αντέξει την κρίση και επιτρέπουν στην κοινωνία να διατηρεί μια σχετική αξιοπρέπεια και να αντιμετωπίζει με κάποια επιτυχία τις καθημερινές αντιξοότητες. Ένα επίτευγμα της μεταπολίτευσης, η κατάκτηση της πολιτικής δημοκρατίας και το τέλος του αστυνομικού κράτους, διατηρήθηκε, παρά τη φθορά των θεσμών και το χαμηλό επίπεδο του εκφερόμενου πολιτικού λόγου. Ρωγμές παρατηρούνται ακόμη και στον χώρο της παραγωγής και της οικονομίας. Νέοι άνθρωποι, κάτοχοι της γνώσης και της τεχνολογίας, πέτυχαν να δημιουργήσουν μικρές επιχειρήσεις που εκπλήσσουν με τον δυναμισμό τους και την επιτυχία εξαγωγής των προϊόντων τους. Κι αυτό κόντρα στους ελληνικούς γραφειοκρατικούς μηχανισμούς που σκοτώνουν την πρωτοβουλία για πρόοδο και ανάπτυξη. Στα ελληνικά πανεπιστήμια υπάρχουν επίσης, παρά την κρίση που τα μαστίζει, νησίδες έρευνας με διεθνή αναγνώριση. Μεγάλη ελπίδα παραμένει και η νέα ελληνική διασπορά. Οι νέοι Έλληνες επιστήμονες που παρουσιάζουν επιτυχίες στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα. Με τα σημερινά μέσα επικοινωνίας, με την ευκολία των μετακινήσεων, οι άνθρωποι αυτοί δεν έχουν αποκοπεί από την Ελλάδα. Οι περισσότεροι μάλιστα ζουν ακόμη με το ένα πόδι στην Ελλάδα. Αυτοί, με την πρώτη ανάπτυξη που θα γνωρίσει η χώρα, είναι έτοιμοι να γυρίσουν πίσω και να συμβάλουν δυναμικά στο να πάει η χώρα μπροστά. Πρόκειται για ένα σημαντικό δυναμικό ελπίδας. Να τονίσω επίσης πως το ελληνικό σύστημα υγείας, παρά τις πολλαπλές ελλείψεις του και τις αντίξοες συνθήκες που αντιμετωπίζει, στάθηκε όρθιο στις ώρες της κρίσης, χάρη στην ανιδιοτελή προσφορά του ιατρικού και παραϊατρικού προσωπικού.
Είναι και άλλα θετικά στοιχεία που συντηρούν την ελπίδα. Και για να είναι πλήρης η εικόνα της σύγχρονης Ελλάδας, θα πρέπει να γίνει λόγος και για την εξωτερική πολιτική της χώρας και ιδιαίτερα τις δύσκολες σχέσεις της με την Τουρκία. Και το γεγονός ότι οι ένοπλες δυνάμεις της που υπερασπίζονται την εδαφική της ακεραιότητα, παραμένουν ακμαίες και με ξεχωριστά ποιοτικά χαρακτηριστικά, παρά την κρίση που περνά η χώρα. Στη διεθνή όμως πολιτική της χώρας θα επανέλθουμε μια άλλη φορά.
*Πανεπιστημιακός, διευθυντής του Κέντρου Ελληνικών Ερευνών Καναδά – ΚΕΕΚ και μέχρι πρόσφατα επιστημονικός συνεργάτης του ΕΔΙΑΜΜΕ στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. [email protected]
Share this:
